Schaarste: Het subjectieve gevoel dat je meer nodig hebt dan je kunt opbrengen. Een geringe voorraad. Ook wel krapte.
De afgelopen weken las ik het boek Schaarste, hoe gebrek aan geld en tijd ons gedrag bepalen. Geschreven door Sendhil Mullainathan en Eldar Shafir. Dit boek is echt een eye-opener.
Meestal kijken we naar arme mensen die problematische schulden hebben en dan denken we dat het hun eigen schuld is. Zeker in Nederland. Hier hebben we een sociaal vangnet, veel toeslagen en andere potjes voor mensen met een laag inkomen. Als je dan toch in de schulden raakt is het ‘je eigen schuld’.
Het denkpatroon bij schaarste
Mensen die leven in schaarste nemen vaker kortzichtige beslissingen. Ze doen, om op korte termijn problemen te voorkomen, dingen die op de lange termijn schadelijk zijn. Zoals een lening met een hoge rente afsluiten om vaste lasten te betalen. Mensen die niet in schaarste leven vinden dat het een domme beslissing is. Hoe kan het dat zoiets gebeurt?
Dat is waar de schrijvers van het boek zich over hebben gebogen.
Wat blijkt: Twee dingen. Je beland in een tunnel en hebt niet genoeg bandbreedte.
Tunnel
Als je schaarste ervaart beland je in en tunnel. Je ziet alleen dit probleem voor je en alle andere dingen vallen buiten de tunnel. Je bent als het ware alleen het meest urgente brandje aan het blussen en er is geen ruimte voor de rest.
Bandbreedte
Als je schaarste ervaart heb je geen bandbreedte om te kijken naar wat er nog meer op je af komt. Als je te weinig hebt om de rekeningen die elke maand op je af komen te betalen zie je die jaarlijkse nota niet aankomen. Het is wel bekend dat er een jaarlijkse nota aankomt, ergens moet het geen verrassing zijn. Doordat je geen bandbreedte overhebt en in de tunnel zit komt het echter als een verrassing. De rekening komt pas in de tunnel waar je zicht op hebt als het zich aandient.
Een rekening die je had kunnen zien aankomen en waarvoor je had moeten sparen is ineens een probleem. Totdat de rekening in de tunnel verschijnt was het wel noodzakelijk maar niet urgent. In de tunnel passen alleen de dingen die noodzakelijk en urgent zijn.
De vicieuze cirkel van schaarste en schulden.
Eenmaal in deze tunnel is het lastig er uit te komen. Dat komt door het gebrek aan bandbreedte. Omdat je alleen nog maar bezig bent met de urgente en noodzakelijke zaken zal je zeer moeilijk uit de tunnel komen. In het boek staan veel voorbeelden, ik pik er twee uit die ik samenvat.
Boeren
Twee boeren hebben dezelfde hoeveelheid land en opbrengst van het land. De ene boer gebruikt spaargeld om de zaden te kopen, de andere leent er voor. De boer met het spaargeld kan van de opbrengst nieuwe zaden kopen en houdt genoeg over om van te leven.
De andere boer betaalt de schuld af met rente en houdt nauwelijks genoeg over om van te leven. Hij moet opnieuw lenen voor zaden het volgende jaar.
Beide komen in een vicieuze cirkel. De eerste boer heeft geen schaarste en de andere wel. De boer die een geld opzij houdt neemt een neerslagverzekering en krijgt een vergoeding van de verzekering als de oogst is mislukt door teveel of te weinig neerslag.
De boer die moet lenen en elke keer de lening met rente moet terug betalen kan de neerslagverzekering niet betalen. Als er een tegenvallend jaar aankomt kan je al raden welke boer in de problemen komt en welke boer het financieel wel zal redden.
Verkopers
En deze twee boeren zijn niet het enige voorbeeld. Marktkooplieden op markten in Azië doen precies hetzelfde. Marktkooplieden kopen hun te verkopen goederen vroeg in de ochtend in bij de groothandel. Vervolgens verkopen ze het op hun marktkraam.
Sommige verkopers kopen hun groente en fruit met een lening, anderen met spaargeld. Over die leningen, die vaak dezelfde dag nog worden terug betaald worden flinke rentes in rekening gebracht.
Deze verkopers kunnen door zuinig te leven vaak in 50 dagen genoeg bij elkaar sparen om de lening niet meer nodig te hebben (door het rente op rente effect). Toch zat de gemiddelde verkoper in het onderzoek al ongeveer 9,5 jaar in deze schuldencyclus. Er uit komen lijkt onmogelijk voor de verkopers.
Schaarsteval
Bij zowel de boer als de marktkoopman is de verstandige keuze om een tijdje heel zuinig te zijn. Bij de verkoper was het 50 dagen kopjes koffie op de markt overslaan. Na 50 dagen hoeft de verkoper niet meer te lenen en is het geld wat hij normaal aan rente betaalt pure winst. Omdat dit echter buiten de tunnel ligt blijven veel verkopers in de neerwaartse spiraal.
In het boek wordt dit de schaarsteval genoemd. De situatie waarbij iemands gedrag bijdraagt aan de schaarste waarmee hij te kampen heeft.
Schaarste schept dus schaarste.
Voorbeelden waarbij je schaarste kan ervaren en in de tunnel kan belanden:
- Tijd: Als je tijd te kort komt op het werk ga je overwerken terwijl je gezin je aandacht ook nodig heeft. Als het vervolgens thuis niet meer vlot loopt heb je daar zorgen over, werk je minder productief en kom je nog meer tijd te kort waardoor je meer gaat overwerken.
- Geld: Deze maand kom je niet uit met je geld, je slaat je tandartsbezoek over. Doordat je dat al een aantal jaren doet komt er een flinke rekening achterweg als je gebitsproblemen krijgt. Dan valt het tandartsbezoek niet meer uit te stellen.
- Calorieën: Je bent op dieet en hebt honger. Omdat je op dieet bent (wat eigenlijk een voedselschaarste is) kan je alleen maar denken aan eten. Doordat je alleen maar denkt aan eten is het des te moeilijker om je aan je dieet te houden.
- Vrienden: Je hebt het gevoel dat je niet genoeg vrienden hebt. Je voelt je eenzaam. Daardoor ga je je anders voordoen dan je bent om te proberen meer vrienden te maken. Mensen pikken de onechtheid op. Daardoor zal het meer moeite kosten om vrienden te maken.
- Gezondheid: Je bent ongezond en dat kost veel energie. Daardoor vergeet je regelmatig om je medicatie te nemen. Je gezondheid krijg je daardoor lastig onder controle. Dat kost veel energie. Uit onderzoek blijkt dat arme mensen vaak minder therapietrouw zijn. Ze zitten in de tunnel en er is niet genoeg bandbreedte om ook nog medicatie op tijd te nemen.
En nog meer
Je kunt zelf vast ook nog wel voorbeelden verzinnen van schaarste en de negatieve spiraal waar je in kan belanden.
Wat hierdoor ook logisch is, is dat mensen die leven in schaarste vaak op allerlei andere dingen ook slechter handelen.
Mensen in schaarste zijn – over het algemeen- slechtere ouders, verkeren in slechtere gezondheid, presteren minder goed op hun werk en hebben vaker overgewicht. Ook slapen mensen met schaarste vaak slechter.
Ik verzin het niet, staat in het boek 😉
Haal iemand uit deze negatieve spiraal en op alle vlakken gaat het beter.
Hoe ontsnap je aan de tunnel?
De hamvraag is dan natuurlijk hoe je aan deze tunnel kunt ontsnappen. Hoe krijg je bandbreedte terug die nodig is om de negatieve spiraal te doorbreken?
Dat antwoord is nog niet zo eenvoudig. Als je de schaarste te lijf wilt gaan is een logische reactie om een scholing aan te bieden en uitleg te geven hoe iemand die in de tunnel zit er uit kan ontsnappen.
Als je iemand een spiegel voorhoud en een uitweg bied uit de schaarste dan moet diegene dat wel met beide handen willen aanpakken toch? Je zou zeggen dat mensen staan te springen! Niet echt…
Zo dus niet
Wat de schrijvers stellen is dat scholing aanbieden juist nog meer belasting op de bandbreedte toevoegt. En die ruimte is er niet in de tunnel. Bovendien is een scholingsprogramma vaak lineair. Als je een les mist dan is de volgende les moeilijk te volgen. De motivatie om nog naar de les te komen is erg lastig als je eenmaal een les hebt gemist. Helemaal als je in de tunnel zit.
En toch is dit precies wat vaak gebeurd bij mensen die een vorm van overheidssteun krijgen. Bijvoorbeeld als je in de bijstand zit of een werkloosheidswet uitkering ontvangt. Je krijgt dan heel veel (verplichte) trainingen aangeboden. Er zijn tal van taken die je moet voltooien om recht te krijgen op de uitkering. De mensen die de uitkering het meeste nodig hebben, zijn de mensen met de minste bandbreedte. Dat zijn ook de mensen die als eerste niet voldoen aan de voorwaarden vanwege de ontbrekende bandbreedte.
Je snapt het probleem. Weer zo’n neerwaartse spiraal.
Zo dus wel
Het is belangrijk dat het lange termijn denken de tunnel in wordt gebracht. Maar dan op zo’n manier dat het de bandbreedte zo weinig mogelijk belast. Bied je een scholing aan, zorg dan dat dezelfde cursus meerdere keren wordt aangeboden. Bijvoorbeeld startend 4 weken achter elkaar in 4 groepen. Als iemand dan een les mist kan diegene bij de volgende groep aansluiten.
Maak de cursus ook niet te moeilijk. Als je met wollige boekhoudkundige manieren aan komt zetten om je persoonlijke financiën te beheren haken veel mensen af. Teveel belasting op de bandbreedte.
Geef liever korte opdrachten en korte tips waar mensen meteen wat aan hebben. Bijvoorbeeld de opdracht om een automatische spaaropdracht te doen aan het begin van de financiële maand. Dan kan iemand ongemerkt sparen voor die jaarlijkse rekening die nu elke keer een nare verrassing is.
Maak een kalender en schrijf er in welke rekeningen wanneer komen. Zo is er een overzicht en kan je in het voren sparen voor een komende rekening.
Gebruik een huishoudboekje om inzicht te krijgen in je uitgavenpatroon. Klinkt als veel werk maar kost je ca. een half uur per maand.
Veel zulke op zichzelf gemakkelijke opdrachten samen zullen de situatie stap voor stap aanzienlijk beter maken.
En hoe beter de situatie, des te meer bandbreedte ontstaat er om een plan te maken van financiële puinhoop via financiële weerbaarheid naar financiële groei.
Als er meer bandbreedte is kan je de tunnel uit.
Er is ruimte ontstaan om vooruit te plannen!
Onthoud vooral:
Schaarste is niet altijd je eigen schuld!
Tot de volgende keer!
Elske
Ik ben geen financieel adviseur, en dus ook niet jou financieel adviseur. Ik ben geen financiële professional. Dit blog is voor amusementsdoeleinden.
Ik krijg niet betaald om het boek te promoten. Als je besluit het boek te kopen krijg ik daar geen commissie over.
